Sanal Ortamlarda Çocuk Koruma Mekanizmalarının Hukuki Açıdan İşlevselliği: İnceleme ve Değerlendirme

Tahir DEMİR; Nizamettin  AYDIN

doi:10.5281/zenodo.10439819

Yazarlar

Tahir DEMİR Bilim Uzmanı, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Kamu Yönetimi ABD Doktora Programı Öğrencisi https://orcid.org/0000-0002-5196-9343
Nizamettin AYDIN Dr. Öğretim Üyesi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi İİBF Kamu Yönetimi Bölümü Hukuk Bilimleri ABD. https://orcid.org/0000-0001-9928-7571

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.10439819

Anahtar Kelimeler:

Çocuk, çocukluk, çocuk koruma mekanizmaları, sanal ortam, dijitalleşme

Özet

Çocukluk çağı dünya üzerinde yaşayan her bireyin geçirdiği bir yaşam sürecidir. Günümüzde çocukluk çağının on sekiz yaşına kadar olan dönemi kapsadığı kabul edilmektedir. Bireyler çocukluk çağında kendi kişisel ihtiyaçlarını karşılama yeteneğinden mahrum bir yapı içerisinde olmakta, aynı zamanda kendisi açısından risk ve tehlikeleri içeren faktörleri de öngörememektedir. Bireylerin çocukluk evresinde edindiği kazanımların ve yaşadığı tecrübelerin kalan tüm yaşam sürecini etkilediği ileri sürülmektedir. Bu durum çocuk yaşta bireylerin korunması zorunluluğunu ortaya çıkarmaktadır. Tarihsel perspektifte çocuk yaşta bireylerin özel bir yapıya sahip olduğu ve bu nedenle korunması gerektiği düşüncesi özellikle son iki yüzyılda gelişmiştir. Çocuk yaşta bireylerin uluslararası organizasyonların ilgi alanına girmesi ile birlikte çocuk yaşta bireylerin korunmasına yönelik çeşitli uluslararası metinler kaleme alınmış ve konu uluslararası hukukun bir öznesi haline gelmiştir.

Günümüzde çocuk yaşta bireylerin korunmasında devlet, toplum ve aile olmak üzere üç birimin görevli olduğu kabul edilmektedir. Temelde ebeveynlerin sorumluluğunda olan çocuk yaşta bireylerin korunması görevi, herhangi bir şekilde ailesini kaybetmiş olan bireyler veya koruma ve gözetim sorumluluğunu yerine getirmeyen ebeveynlerin çocukları açısından devlete yüklenmektedir. Toplum ise günlük hayatın her alanında çocuk yaşta bireylerin korunması ve kollanması ile görevli olarak kabul edilmektedir. Çocuk yaşta bireyler; evde, eğitim kurumlarında, sosyal alanlarda ve sanal ortamlarda korunmaya muhtaçtır. Özellikle teknolojinin gelişimi ile birlikte günlük hayatın her alanına dâhil olan sanal ortamlarda çocuk yaşta bireylerin korunması konusunda alınan tedbirlerin etkin ve işlevsel olmadığı ve bu alanda yeni koruma mekanizmalarının geliştirilmesi gerektiği ifade edilmektedir.

Referanslar

Acar, B. Y. ; Acar, H. ve Berghan, S. (2018). Türkiye’de Çocuk Koruma Sistemi: Sorunlar ve Savunu Alanları, Batı Balkanlar ve Türkiye’de Çocukların Şiddetten Korunması ve Engelli Çocukların Sosyal İçerilmesinin Desteklenmesi Projesi. Araştırma Raporu, 1-91.

Aktürk, S. (2006). Avrupa Birliği Sürecinde Türkiye’de Çocuk Hakları ve Güvenliği. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Akyüz, E. (1980). Çocuk Hakları Bildirisi ve Türk Hukuk Sistemi. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 13 (1), 339-365.

Akyüz, E. (2001). Çocuk Hakları Sözleşmesinin Temel İlkeleri Işığında Çocuğun Eğitim Hakkı. Milli Eğitim Dergisi, (151).

Algan, M. (2020). Anayasa Hukukunda Çocuk Hakları. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Aliusta, C. ve Benzer, R. (2018). Avrupa Siber Suçlar Sözleşmesi ve Türkiye'nin Dahil Olma Süreci. Uluslararası Bilgi Güvenliği Mühendisliği Dergisi, 4 (2), 35-42.

Aral, N. (2022). Dijital Dünyada Çocuk Olmak. TRT Akademi, 7 (16), 1134-1153.

Aydın, N. (2023). Anayasa Hukuku Bağlamında Dijital Dünyada Çocuk Güvenliği. Ekin Yayınları, Bursa.

Aydın, N. ve Demir, T. (2022). Emniyet Hizmetlerinin Sunumunda Düalist Yapı Sorunsalı: Adli ve İdari Kolluk. Dumlupınar Üniversitesi İİBF Dergisi, (9), 19-46.

Cılga, İ. (2001). Demokrasi İnsan Hakları ve Çocuk Hakları. Milli Eğitim Dergisi, (151).

Çalapkulu, Ç. ve Alp, F. (2020). Dijital Ebeveynler ile Çocukların Sosyal Medya Kullanımı Üzerindeki Mahremiyet İlişkisi. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (8), 132-144.

Çetin, S. (2022). Çevrimiçi Oyunlar ve İntihar: Mavi Balina Örneği. Milli Kültür Araştırmaları Dergisi, (6), 61-73.

Dilsiz, V. (2021). Dijital Dünyada Kişisel Veri Kavramı ve KVKK / GDPR Kapsamında Bir Değerlendirme. Erişim Adresi: https://istanbulmarka.science/pdf/Dijital-Dunyada-Kisisel-Veri-Kavrami-ve-KVKK-GDPR-Kapsaminda-Bir-Degerlendirme.pdf, Erişim Tarihi: 26.11.2023.

Dursun, Y. ve Atamtürk, E. (2023). 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’na Yeni Bir Koruyucu Önleyici Tedbir Önerisi: Rekreasyon ve Spor Tedbiri. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, (21), 172-190.

Ekiz, S. (2021). Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi Kapsamında Çocuğun Katılım Hakkı. İzmir Barosu Dergisi, 86 (2), 193-231.

Erdoğan, E. (2021). Dijital Okuryazarlık ve Siber Zorbalık: Ortaokul Öğrencilerine Yönelik Bir İlişkisel Tarama Araştırması. International Journal of Field Education, 7 (2), 61-76.

Erdoğan, Ö. (2016). Sokakta Çalışan Çocuklar Sorunu. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, (44), 11-43.

Gates, C. J. (1999). Working Toward a Global Discourse on Children's Rights: The Problem of Unaccompanied Children and the International Response to Their Plight. Indiana Journal of Global Legal Studies, Symposium: Globalization at the Margins: Perspectives on Globalization from Developing States, 7 (1), 299-334.

Gök, E. ; Fedakar, R. ve Sivri, S. (2021). Üzerine Televizyon Düşmesi Sonucu Meydana Gelen Çocuk Ölümlerinin Retrospektif Değerlendirmesi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 47 (2), 201-203.

Gültekin, M.; Bayır, Ö. G. ve Balbağ, N., L. (2016). Haklarımız Var: Çocukların Gözünden Çocuk Hakları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (24), 971-1005.

Hazar, Z. (2022). İnsan Hakları Çatışmalarının Çözümlenmesinde Çocuğun Üstün Yararı İlkesinin İşlevi: Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Çerçevesinde Bir Değerlendirme. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi XXVI (2), 647-684.

Henkoğlu T. ve Uçak, N. (2012). Elektronik Bilgi Güvenliğinin Sağlanması ile İlgili Hukuki ve Etik Sorumluluklar. Bilgi Dünyası, 13 (2), 377- 396.

İnan, A. N. (1995). Çocuk Haklarına Dair Sözleşme. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 44 (1), 765-778.

Karadeniz, Y. (2022). Avrupa Konseyi Sanal Ortamda İşlenen Suçlar Sözleşmesi ve Türk Hukukunda Karşılığı. Güvenlik Bilimleri Dergisi, 11(1),109-134

Karakuş, Ö. ve Tekin, H. H. (2012). Çocuk Koruma Kanunu Uyarınca Haklarında Danışmanlık Tedbiri Uygulanan Çocukların Özellikleri (Konya Örneği). Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7 (29), 29-44.

Kaya, A. (2022). Ergenlerde Dijital Oyun Bağımlılığının Bazı Sosyo Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 6 (1), 1-11.

Kayak, S. (2022). Arkaik Dönem Roma Toplumunda Hukuki Statüsü Bakımından Çocuk. Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXVII (1), 245-275.

Kılıç, S.; Taşkınlar, H.; Bahadır, G.; İşbir, C. ve Naycı, A. (2016). Çocuklarda Yüksekten Düşme Sonucu oluşan Travmaların Değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9 (3), 131-137.

Kırmızı, Ö. (2022). Dijital Kültür Ortamında Mizahın Yeni Bir Mecrası: Twitter’daki Anonim Hesaplar. Kültür Araştırmaları Dergisi, (12), 1-17.

Kobat, İsmet B. (2009). Ulusal ve Uluslararası Hukukta Çocuk Hakları Işığında Çocuk Suçluluğu ve Nedenleri. Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Kösesoy, E. (2019). Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Çocuğun İhmal ve İstismardan Korunma Hakkı. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Kurt, Sevil L. (2016). Çocuk Haklarına İlişkin Temel Uluslararası Belgeler ve Türkiye Uygulaması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 16, (36), 99-127.

Özdemir, H. ve Ruhi, A.C. (2016). Çocuk Hukuku. On İki Levha Yayıncılık, Ankara.

Polat, O. (2008). Türkiye’de Çocuk Haklarının Durumu, Toplum ve Demokrasi, 2 (2), 149-157.

Sağlam, M. ve Aral, N. (2016). Tarihsel Süreç İçerisinde Çocuk ve Çocukluk Kavramları. Çocuk ve Medeniyet, 1 (2), 43-56.

Saygı, S. (2020). 6698 Sayılı Kanun’un Sistematiğinde Yargısal Başvuru Yolları. Kişisel Verileri Koruma Dergisi, 2(2), 30-60.

Şahin, F. ve Beyazova, U. (2001). Çocuğun Şiddetten Korunma Hakkı. Milli Eğitim Dergisi, (151).

Talu, E. (2019). Bir Oyundan Ötesi: “Mavi Balina’’ The Blue Whale Adlı Oyunun Shneidman’ın İntihar Küpü Modeli Bağlamında Analizi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (3), 1044-1078.

TBMM. (1927). Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kanunu, 21.06.1927 tarih ve 627 sayılı Resmi Gazete.

TBMM. (1934). Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu, 14.07.1934 tarih ve 2751 sayılı Resmi Gazete.

TBMM. (1949). Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun, 27.05.1949 tarih ve 7217 sayılı Resmi Gazete.

TBMM. (1983). Sosyal Hizmetler Kanunu. 27.05.1983 tarih ve 18059 sayılı Resmi Gazete.

TBMM. (2001). Türk Medeni Kanunu. 08.12.2001 tarih ve 24607 sayılı Resmi Gazete.

TBMM. (2003), İş Kanunu. 10.06.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazete.

TBMM. (2004). Türk Ceza Kanunu. 12.10.2004 tarih ve 25611 sayılı Resmi Gazete.

TBMM. (2004). Ceza Muhakemesi Kanunu. 17.12.2004 tarih ve 25673 sayılı Resmi Gazete.

TBMM. (2005). Çocuk Koruma Kanunu, 15.07.2005 tarih ve 25876 sayılı Resmi Gazete.

TBMM. (2007). İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun. 23.05.2007 tarih ve 26530 sayılı Resmi Gazete.

TBMM. (2016). Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, 07.04.2016 tarih ve 29677 sayılı Resmi Gazete.

Tekkaya, E. (2001). Tasarlanmış Çocuk Hakları: Ankara Çocuk Oyun Alanları, Milli Eğitim Dergisi, (151).

TÜİK. (2022). “Hane Halkı Bilişim Teknolojileri Kullanma Araştırması”, Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arasti rmasi-2022-45587, Erişim Tarihi: 25.11.2023.

TÜİK. (2023). “İstatistiklerle Çocuk, 2022”, Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index-istatistiklerle-cocuk-2022, Erişim Tarihi: 02.12.2023.

Türk Dil Kurumu. (2015). Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, 10. Baskı, Ankara.

UNİCEF. (2011). “Türkiye’de Çocukların Durumu Raporu”. Erişim Adresi: https://www.abdigm.meb.gov.tr/projeler/ois/egitim/032.pdf, Erişim Tarihi: 25.11.2023

UNİCEF. (2017). “Dünya Çocuklarının Durumu 2017: Dijital Bir Dünyada Çocuklar”. Erişim Adresi: https://www.unicef.org, Erişim Tarihi: 25.11.2023.

Yolcu, H. (2021). Uluslararası Örgütler ve Eğitim: UNESCO ve UNİCEF Örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (57), 273-305.

Yücel, G. ve Şan, Ş. (2018). Dijital Oyunlarda Bağımlılık ve Şiddet: Blue Whale Oyunu Üzerinde Bir İnceleme. AJIT-e: Academic Journal of Information Technology, 9 (32), 87-100.

Anayasası. (1924). 491 sayılı Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Erişim Adresi: https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1924-anayasasi/. Erişim Tarihi: 01.12.2023.

Anayasası. (1961). 20.07.1961 tarih ve 10859 sayılı Resmi Gazete.

Anayasası. (1982). 09.11.1982 tarih ve 17863 sayılı Resmi Gazete.