Mesleki Doyum Ölçeğinin Yapı Geçerliliğinin Dijital Ekosistem Profesyonelleri Örnekleminde İncelenmesi

İsmail Cüneyt VARİLCİ

doi:10.5281/zenodo.16217956

Yazarlar

İsmail Cüneyt VARİLCİ Anadolu Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Türkiye https://orcid.org/0009-0004-0395-2602

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.16217956

Anahtar Kelimeler:

Mesleki Doyum, Doğrulayıcı Faktör Analizi, Bilişim Sektörü, Ölçek Geçerliliği, İş Tatmini

Özet

Bu çalışmanın temel amacı, iş yaşamında önemli bir gösterge olan mesleki doyumu ölçmek üzere Kuzgun, Aydemir Sevim ve Hamamcı (1999) tarafından geliştirilen Mesleki Doyum Ölçeği’nin iki faktörlü teorik yapısının (Niteliklere Uygunluk ve Gelişme İsteği), hızla değişen ve kendine özgü dinamiklere sahip bilişim sektörü çalışanları örneklemindeki yapı geçerliliğini, Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) ile kapsamlı bir şekilde incelemektir. Araştırmaya bilişim sektöründen 84 gönüllü çalışan katılmış, veri toplama aracı olarak demografik bilgi formu ve Mesleki Doyum Ölçeği kullanılmıştır. R yazılımı ile yapılan DFA sonuçları, ölçeğin önerilen iki faktörlü yapısının bu spesifik örneklemde zayıf uyum gösterdiğini ve model-veri uyumunun genel olarak yetersiz kaldığını ortaya koymuştur. Model uyumunu değerlendirmede, Ki-Kare/serbestlik derecesi (X²/df = 1.980) oranı iyi uyum gösterirken, diğer temel uyum indeksleri (örn. RMSEA = 0.108, CFI = 0.727) genellikle kabul edilebilir psikometrik sınırların altında kalmıştır. "Niteliklere Uygunluk" faktörünün iç tutarlılık katsayısı (Cronbach Alfa = 0.875) iyi düzeyde bulunurken, "Gelişme İsteği" faktörünün iç tutarlılığı (Cronbach Alfa = 0.622) şüpheli düzeyde saptanmıştır; bu durum, ikinci faktörün güvenilirliğinin problemli olabileceğini düşündürmektedir. Bu bulgular, Mesleki Doyum Ölçeği'nin orijinal yapısının, bilişim sektörü çalışanlarının mesleki doyumunu ölçmede mevcut haliyle yeterli geçerliliğe sahip olmayabileceğine işaret etmektedir. Çalışmanın temel kısıtlılıkları arasında yer alan örneklem büyüklüğünün sınırlılığı ve kullanılan ölçek maddelerinin bilişim sektörünün özgün çalışma koşulları ve beklentilerine tam olarak hitap etmemesi olasılıkları, bu durumun potansiyel nedenleri arasında değerlendirilmektedir. Bu sonuçlar ışığında, ölçeğin bu sektörde etkili bir şekilde kullanımı için modifikasyon, maddelerin gözden geçirilmesi veya ek geçerlilik çalışmalarının gerekliliği vurgulanmaktadır.

Referanslar

Akçil, Ç. (2019). İş yaşam dengesi ve iş tatmini: Bilişim sektöründe kadın çalışanlar üzerine bir araştırma [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]

Akyıldız, S. (2014). Örgüt kültürünün çalışanlarda inovatif düşünce geliştirme, iş tatmini ve örgüt bağlılığına etkisi: Bilişim sektöründe bir uygulama [Yüksek lisans tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü].

Atasayı, M. ve Yıldız, E. (2018). Birinci basamakta çalışan hemşirelerin iletişim becerileri ile mesleki doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(1), 38–49.

Belsley, D. A. (1991). Conditioning diagnostics: Collinearity and weak data in regression. John Wiley & Sons.

Bilge, F., Sayan, A. ve Kabakçı, Ö. F. (2009). Aile mahkemesi uzmanlarının meslek doyumları, yaşam doyumları ve ilişkilere yönelik inançlarının incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(32), 20–31.

Brown, T. A. (2006). Confirmatory factor analysis for applied research. The Guilford Press.

Chow, J. C. C., Snowden, L. R., & McConnell, W. (2001). A confirmatory factor analysis of the BASIS-32 in racial and ethnic samples. The Journal of Behavioral Health Services and Research, 28(4), 400–411. Erişim adresi: https://www.sci-hub.ru/10.1007/bf02287771?ysclid=macijgjwwo728653579

Cole, D. A. (1987). Utility of confirmatory factor analysis in test validation research. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 55(4), 584–594. https://www.sci-hub.ru/10.1037/0022-006x.55.4.584?ysclid=macjmmsvg6379262423

Cronbach, L. J. (1951). Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika, 16(3), 297–334.

Dormann, C. F., Elith, J., Bacher, S., Buchmann, C., Carl, G., Carré, G., García Marquéz, J. R., Gruber, B., Lafourcade, B., Leitão, P. J., Münkemüller, T., McClean, C., Osborne, P. E., Reineking, B., Schröder, B., Skidmore, A. K., Zurell, D., & Lautenbach, S. (2013). Collinearity: A review of methods to deal with it and a simulation study evaluating their performance. Ecography, 36(1), 27–46.

Ekşi, H. (t.y.). Mesleki Doyum Ölçeği. Türkiye Online Açık Erişim Veri Tabanı (TOAD). Erişim adresi: https://toad.halileksi.net/olcek/mesleki-doyum-olcegi/

Erkorkmaz, Ü., Etikan, İ., Demir, O., Özdamar, K. ve Sanisoğlu, S. Y. (2013). Doğrulayıcı faktör analizi ve uyum indeksleri. Türkiye Klinikleri J Med Sci, 33(1), 210–223.

Factor analysis. (t.y.). RPubs. Erişim adresi: https://rstudio-pubs-static.s3.amazonaws.com/597803_24aea1aae1bf48c9b110901132b3c26e.html

Faiz, M., Körükcü, M. ve Karadeniz, O. (2016). The analysis of the relation between social studies and primary school teachers ' levels of liking of children and their job satisfaction in terms of diverse variable. Journal of Human Sciences, 13(3), 4861–4875. https://doi.org/10.14687/jhs.v13i3.4204

Fan, Y., Chen, J., Shirkey, G., John, R., Wu, S. R., Park, H. and Shao, C. (2016). Applications of structural equation modeling (SEM) in ecological studies: An updated review. Ecological Processes, 5, 19.

Fırat, Z. M. (2018). Mesleki doyum, iş-aile çatışması ve aile-iş çatışmasının algılanan iş stresi üzerindeki etkisi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16(32), 157–176.

Glen, S. (n.d.). Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) Test for Sampling Adequacy Statistics How to, https://www.statisticshowto.com/kaiser-meyer-olkin/

Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2019). Multivariate data analysis (8th ed.). Cengage.

Herzberg, F. (1966). Work and the Nature of Man. World Publishing.

Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1–55.

Karaman, M. (2023). Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizi: Kavramsal bir çalışma. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 9(1), 47-63. https://doi.org/10.29131/uiibd.1279602

Kim, H. Y. (2013). Statistical notes for clinical researchers: Assessing normal distribution (2) using skewness and kurtosis. Restorative Dentistry & Endodontics, 38(1), 52–54.

Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling (3rd ed.). The Guilford Press.

Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling (4th ed.). The Guilford Press.

Kuzgun, Y., Aydemir Sevim, S., ve Hamamcı, Z. (1999). Mesleki doyum ölçeğinin geliştirilmesi. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 2(11), 14–21. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/tpdrd/issue/21431/229745

Kwon, Y., & Marzec, M. L. (2016). Does worksite culture of health (CoH) matter to employees? Empirical evidence using job-related metrics. Journal of Occupational and Environmental Medicine, 58(5), 448–454.

Marsh, H. W., Hau, K. T., & Wen, Z. (2004). In search of golden rules: Comment on hypothesis testing approaches to setting cutoff values for fit indexes and dangers in overgeneralising Hu and Bentler's (1999) findings. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 11(3), 320–341.

Maydeu-Olivares, A. (2017). Assessing the size of model misfit in structural equation models. Psychometrika, 82(3), 533–558. https://sci-hub.ru/10.1007/s11336-016-9552-7

McNeish, D., & Wolf, M. G. (2023). Dynamic fit index cutoffs for confirmatory factor analysis models. Psychological Methods, 28(1), 61–88.

Mete, E. S., Sökmen, A., & Bıyık, Y. (2016). The relationship between organizational commitment, organizational identification, person-organization fit and job satisfaction: A research on IT employees. International Review of Management and Business Research, 5(3), 870–901.

Myers, N. D., Ahn, S., & Jin, Y. (2011). Sample size and power estimates for a confirmatory factor analytic model in exercise and sport: A Monte Carlo approach. Research Quarterly for Exercise and Sport, 82(3), 412–423.

Özyılmaz Misican, D. (2017). R kuşağının iş tatmini algısı: Bilişim sektörü örneği. Mesleki Bilimler Dergisi, 6(2), 224–239.

Raykov, T., & Marcoulides, G. A. (2006). A first course in structural equation modeling (2nd ed.). Lawrence Erlbaum Associates.

Recepoğlu, E., ve Ülker Tümlü, G. (2015). Üniversite akademik personelinin mesleki ve yaşam doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Analyzing the relationship between life and job satisfaction of university academic staff]. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(4), 1851–1868.

Reddy, L. S., & Kulshrestha, P. (2019). Performing the KMO and Bartlett's test for factors estimating the warehouse efficiency, inventory and customer contentment for e-retail supply chain. International Journal for Research in Engineering Application & Management (IJREAM), 5(9), 245–250.

Sarmento, R., & Costa, V. (2017). Factor analysis. In Comparative approaches to using R and Python for statistical data analysis (pp. 148–178). Information Science Reference.

Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23–74.

Schumacker, R. E., & Lomax, R. G. (2016). A beginner's guide to structural equation modeling (4th ed.). Routledge.

Şahin, E., & Açar, A. (2014). Determining the relationship among levels of hopelessness, levels of job satisfaction and perceptions of self-efficacy of teacher candidates. Journal of Teacher Education and Educators, 3(1), 53–72.

Şimşek, M. N., ve Koç, H. (2020). İş-aile çatışmasının iş doyumu ve yaşam doyum üzerindeki etkisi: Bilişim sektörü çalışanları üzerinde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(3), 3072–3088. https://doi.org/10.20491/isarder.2020.1027

Tavakol, M., & Dennick, R. (2011). Making sense of Cronbach's alpha. International Journal of Medical Education, 2, 53–55.

Toygar, Ş. A., ve Kırlıoğlu, M. (2020). Doğrulayıcı faktör analizi ile mesleki doyum ölçeği'nin yapı geçerliliğinin sağlık çalışanları örnekleminde incelenmesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 120–133.

Üzümcü, B., ve Müezzin, E. E. (2018). Öğretmenlerin bilişsel esneklik ve mesleki doyum düzeyinin incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 8(1), 8–25. https://doi.org/10.19126/suje.325679

Vieira, A. L. (2011). Interactive LISREL in practice [Uygulamada interaktif LISREL] (1st ed.). Springer. Erişim adresi: https://www.sci-hub.ru/10.1007/978-3-642-18044-6?ysclid=macknnh2ec672937097

Wang, K., Xu, Y., Wang, C., Tan, M., & Chen, P. (2020). A corrected goodness-of-fit index (CGFI) for model evaluation in structural equation modeling. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 27(5), 735–749.

Wheaton, B., Muthén, B., Alwin, D. F., & Summers, G. F. (1977). Assessing reliability and stability in panel models. Sociological Methodology, 8, 84–136.

Wolf, E. J., Harrington, K. M., Clark, S. L., & Miller, M. W. (2013). Sample size requirements for structural equation models: An evaluation of power, bias, and solution propriety. Educational and Psychological Measurement, 73(6), 913–934.

Yayla, A., Sak, R., Şahin Sak, İ. T., & Taşkın, N. (2017). Comparing the job satisfaction of hourly paid and salaried preschool teachers in Turkey. Education 3-13: International Journal of Primary, Elementary and Early Years Education. Advance online publication, 46(7), 814-824. https://doi.org/10.1080/03004279.2017.1365919